Birçok medeniyete efendilik yapmış, çağlar açmış ve çağlar kapatmış olan Türk milletinin, geçmişten günümüze kadar süregelmiş kültürel birikiminin yansımasıdır Türk Mitolojisi.
Türk mitolojisi, diğer ulusların mitolojisini aratmayacak kadar zengin ve esrarengizdir. Birçok mitolojinin de temelini oluşturan Türk mitolojisi, diğer mitolojilere esin kaynağı olmuş ve model alınmıştır.
Türk tarihinde yazıya geç geçilmesinden ve sonrasında mitolojik kültürel birikimimizi dünyaya yeterince aktaramadığımızdan dolayı; Eski Yunan, Mısır, İskandinav, Kelt vb. kültürlerin mitolojileri kadar popüler olamamıştır. Ancak er ya da geç hak ettiği konuma kavuşacaktır Türk Mitolojisi!
Türk mitolojisinde sayısız tanrı ve tanrıça vardır ancak bu yazımızda en bilinen 10 tanesine yer vereceğiz.
Yazı müziğini başlatmak için play tuşunu tıklayınız.
1. Tüm Kötülüklerin Efendisi: Erlik Han
Erlik Han, kötülüğün efendisi olarak da bilinir. Günümüzde iblis olarak olarak bilinen bir sembol ve kötülüğü simgeleyen bir tanrı ruhudur.
Altayların yaradılış efsanesinde geçen bilgilere göre Erlik Han, dünyanın yaradılışı sırasında Tengri’ye karşı fenalık yapmış, bunun sonucu olarak Tengri de onu cezalandırmış ve yeraltı aleminin efendisi yapmıştır.
Erlik Han’nın; yeraltı aleminin en dibinde, yeşil demirden bir sarayda gümüş bir tahtı vardır. Emrinde dokuz semerli boğası olan Erlik Han, yeraltı aleminde kendine koyu kırmızı ve çok az ışık veren bir güneş yaratmıştır.
2.Sonsuz Mavi Göğün Efendisi: Tengri Han (Gök Tanrı)
Tengricilik inancına göre doğadaki tüm nesneler birer tine (ruh) sahiptir (Animizm). Tengri bunların en yücesi, en büyükleridir. İklim doğrudan Tengri’nin isteğine göre değişir. Tengri, acunda (dünyada) dengenin yaratıcısı ve koruyucusudur ve iklimlerin doğal süreçleri, iklimlerin devinimleri onun tarafından sağlanır.
Diğer tanrısal varlıklar Tengrici toplumların mitolojilerinde ve kamlarının dualarında insanlara benzer kişiselleştirilmiş bir şekilde tarif edilir, ama Tengri kişiselleştirilmez; sadece zamansız ve sonsuz mavi Gök olarak anılır.
3.Altın Tahtın Sahibi: Bay Ülgen
Ülgen Han göğün 16. katında, Altın Dağda ikamet eder ve altın bir taht üzerinde oturur. Tahtı ay ve güneşin ötesindedir. Gök cisimlerini ve hava olaylarını yönetir. Ülgen Han ayrıca iyilik yapmayı da çok sever.
4.Sonsuz Suların Tanrıçası: Ak Ana
Henüz hiçbir şey yaratılmamışken ve yalnızca uçsuz bucaksız bir su varken, sonsuz sulardan çıkıp Tanrı Ülgen’e yaratma ilhamını vererek tekrar sulara dalmıştır. Işıktan (cisimsel olmayan) bir bedeni vardır. Başında gücü simgeleyen ve taca benzeyen zarif boynuzları bulunur. Alt kısmında denizkızı gibi çok uzun, hafif maviye çalan bir balık kuyruğu vardır. Etrafında denizyıldızları dolaşır. Hayatın başlangıcına dair ne varsa hepsine ruh vererek yaşam döngüsünü başlattığına inanılır.
5.Gökyüzünden Yeryüzüne: Gezer Han
Gerçekleştirdiği akınlar ve yaptığı kahramanlıklar uzun destanlarda işlenmiştir. Tarihsel bir kişilik olduğu iddia edilmiş fakat bu ispatlanamamıştır. Mucizevi bir doğum sonucunda babasız olarak dünyaya gelmiştir. Türk destanlarındaki gibi yeraltına iner, geri dönmeyi başarır. Asıl adı Büke Beligte’dir. Tanrılar tarafından gökyüzünden yeryüzüne gönderildiğine inanılır.
6.İnsanlara Yardıma Koşan: Gök Sakallı Hızır
Hızır anlayışı, Türklerde eski Türk düşüncesi ile bezenmiştir. Mitlerde kayın ağacından inip, insanlara yardım eden ve çocuklara ad veren “gök sakallı” veya “aksakallı” ihtiyarlar görürüz. Ak sakallı yaşlılara ak-boz atlı tanıtması da eklenir. Altın sakallı “ay koca” olarak da tasvir edilir. Elinde hayvan başlı “çevgen” denen bir asa tutar, Ak-boz ata biner ve giyimi de aktır.
7.Geniş kanatları boşlukta simsiyah açılan: Tulpar
Tulpar’ın adı, Türk, Kırgız ve Altay mitolojilerinde geçer. Genelde beyaz veya kara (tek renk) bir at olarak betimlenir. Beyaz veya siyah kanatları vardır ve Kuday (Tanrı) tarafından yiğitlere yardımcı olması için yaratılmıştır.
Dünyanın en uzun destanı olan kırgızların manas destanında, Manas’ın ünlü savaşçılarının sürdüğü kanatlarıyla rüzgardan hızlı koştuğu söylenen efsanevi atlar. Başkurt inançlarına göre kanatlarını hiç kimse göremez. Tulpar kanatlarını yalnız karanlıkta, büyük engelleri ve mesafeleri aşarken açar. Eğer birisi tarafından tulpar’ın kanatları görülürse, Tulpar’ın kaybolacağına inanılır. Tulpar adı yalnızca Türklerde değil komşu Avar, Lak, Andı, Dargı ve Tabasaran dillerinde de yaşamaktadır. Osetlerde Tolpar, Çeçenlerde Turpal olarak yer alır. Bir Kumuk atasözünde şöyle der:
Tulpar yerün birevü buççağunda bulsa da, öz yılkısın tabar. (Tulpar dünyanın bir başka köşesinde olsa da, kendi sürüsünü bulur.)
8.Kendi Küllerinden Doğan: Kartal Ana
Yakut Türklerinin inanışlarına göre Şamanlar yeryüzüne kartal ana tarafından getirilmişlerdir. Er-Töştük destanında da kartal dişi olarak görünür. Kartal Yakutlara göre Güneşin sembolüdür. Yakutlar analarının bir kartaldan geldiğine inanırlar. Bundan dolayı Kartal “güneş kuşu” olarak da nitelendirilir. Kendi küllerinden doğan phoenix (Anka kuşu) daha genç olarak dünyaya gelir.
9.Dişi Kurttan Üreyen: Asena
Asena Türk mitolojisinde önemli bir rol oynayan efsanevi bir dişi kurttur. Efsaneye göre eski Türklerin en önemli hükümdarlarının mensubu olduğu Aşina, Zena, Asen ve Şunnu sülaleleri bu dişi kurt’dan üremiştir.
10.Her Şeyi Yaratan: Kayra Han
Tanrıların en büyüğü ve en önemlisidir. Her şeyin yaratıcısıdır. Mutlak üstünlüğü vardır. Göğün 17. katında oturur. Diğer Tanrıları da o yaratmıştır. Bu anlamda diğer Tanrıların kendisiyle kıyaslandığında, emirlerini yerine getiren veya verdiği görevleri yineleyen birer melek konumunda olduğu yaklaşımı yanlış olmayacaktır. Ancak İslam öncesi Türk kültüründe melek veya benzeri bir kavram yer almadığı için bu sonuca yalnızca kıyaslama neticesinde ulaşılabilir. Evrenin yazgısını belirler. İyilik yönü ağır basar. Yeryüzünü yarattıktan sonra dokuz dallı bir ağaç (çam veya kayın) dikmiştir. Bu ağaç yerle göğü birbirine bağlayan yaşam ağacı “Uluğ Kayın”dır. İnsanların atası olan dokuz kişi bu ağacın dallarından türemiş ve dokuz boy (dokuz ırk) bu kişilerin soyundan ortaya çıkmıştır.
[…] Yazının Devamını Oku […]
[…] Türk Mitolojisindeki En Önemli 10 Tanrı ve Tanrıça […]
Türk mitolojisinde 1 tanrı vardır diğerleri kutsal ruhlar ve meleklerdir islamdaki cebrail azrail gibi, bulunan eski Türkçe yazıların hiçbirinde Tanrılar yazmaz Tanrı yazar
şamanlara yönelik ilgniç bilgiler… ALLAH(cc)a şükür ki bizleri müslüman olmakla şereflendirdi, geçmiş ve onun değerlerine inanlar artık umrumda değil!!! hala tanrı/tengri diyen zır cahiller islah olmazsanız sonunuz tanrı dağında ışık(cehennem) icinde kalmak olur!!! benden demesi
sapık ortadoğu geleneğinle ve inancınla bedevi çöllerine git.
İki Kartal Başlı İnsan Semrük Bürküt, Dişi Kurdun Sembolü Asena, Suyun Koruyucusu Su İyesi, Yaşam Döngüsünü Başlatan Ak Ana, Akıl Tanrısı Mergen Han, Yazgı Tanrısı Suyla Han.